Cây xanh quang hợp làm giảm lượng khí carbon dioxide (CO2), phục hồi hệ sinh thái và đa dạng sinh học, đồng thời chống sa mạc hóa. Chính vì vậy, trồng cây cũng tạo ra tín chỉ carbon.
Nhưng không phải các loại cây đều giống nhau. Một số khu rừng chỉ lưu trữ 10 tấn carbon trên một ha, trong khi những khu rừng khác lưu trữ hơn 1.000 tấn. Vì vậy, việc trồng cây để bù đắp lượng khí thải hoặc tạo ra tín chỉ carbon không đơn giản là hình thức.
Tín chỉ carbon tạo ra như thế nào qua việc trồng rừng?
Trồng rừng là một cách phổ biến để tạo ra tín chỉ carbon. Mỗi tín chỉ tương đương một tấn CO2 được thu giữ hoặc tránh được. Khi cây được trồng đặc biệt để hấp thụ carbon, dự án có thể được chứng nhận và tín chỉ carbon có thể được bán.
Các công ty và cá nhân mua tín chỉ này để bù đắp lượng khí thải nhà kính của họ, hỗ trợ các mục tiêu phát triển bền vững hoặc đáp ứng các quy định. Hệ thống này tạo ra động lực tài chính cho việc tái trồng rừng, khuyến khích trồng cây trên toàn thế giới.
Ngoài việc lưu trữ carbon, rừng còn làm sạch không khí, bảo vệ đất, hỗ trợ động vật hoang dã và điều chỉnh chu trình nước. Những lợi ích bổ sung này làm cho tín chỉ carbon từ cây xanh trở nên có giá trị hơn đối với môi trường và cộng đồng.
Cây hấp thụ carbon như thế nào?
Cây hấp thụ và lưu trữ carbon thông qua quá trình quang hợp. Chúng hấp thụ CO2, sử dụng ánh sáng mặt trời, tạo năng lượng và lưu trữ năng lượng đó dưới dạng carbohydrate trong thân, cành, lá và rễ. Khi cây lớn lên, chúng hấp thụ nhiều carbon hơn trong sinh khối của chúng.
Rừng trưởng thành chứa một lượng lớn carbon, nhưng rừng non hấp thụ carbon nhanh hơn khi chúng phát triển. Đó là lý do tại sao các dự án trồng rừng thường trồng các loài sinh trưởng nhanh để tối đa hóa khả năng hấp thụ carbon trong những năm đầu.
Cây cũng giúp lưu trữ carbon trong đất. Rễ cây cải thiện sức khỏe của đất, tăng chất hữu cơ, giữ lại nhiều carbon hơn. Sự kết hợp giữa phát triển của cây và lưu trữ carbon trong đất, khiến việc trồng rừng là giải pháp mạnh mẽ để chống lại biến đổi khí hậu.
Trong 10 năm đầu tiên, cây phát triển nhanh, hấp thụ rất nhiều CO2. Cây non cần nhiều năng lượng để phát triển rễ, thân, cành khỏe mạnh. Giai đoạn tăng trưởng ban đầu này rất quan trọng đối với sức khỏe và sức mạnh lâu dài của chúng.
Khác biệt giữa trồng rừng và tái trồng rừng là gì?
Trồng rừng và tái trồng rừng đều là trồng cây, nhưng chúng giải quyết các thách thức về môi trường khác nhau và có các định nghĩa riêng biệt:
● Trồng rừng: Trồng rừng có nghĩa là trồng cây ở những khu vực chưa từng có rừng, thường là vùng đất bị thoái hóa, sa mạc hóa hoặc thiệt hại đất đai, khiến đất đai trở nên cằn cỗi. Quá trình này tạo ra các hệ sinh thái mới. Bằng cách trồng thêm cây xanh, trồng rừng thúc đẩy năng suất đất đai, cung cấp nơi ở mới cho động vật hoang dã.
● Tái trồng rừng: Tái trồng rừng là khôi phục lại những khu rừng bị chặt phá hoặc hư hại. Quá trình này nhằm khôi phục lại cân bằng sinh thái ở những khu vực từng có rừng. Những khu vực này mất rừng có thể do khai thác gỗ, canh tác hoặc phát triển đô thị. Tái trồng rừng giúp xây dựng lại hệ sinh thái, tăng cường đa dạng sinh học và giảm tác động của nạn phá rừng.
Trồng rừng và tái trồng rừng đều thu giữ, cô lập carbon. Trồng rừng đặc biệt hơn vì nó làm tăng diện tích rừng toàn cầu ở những khu vực mới. Tái trồng rừng tập trung vào việc phục hồi và khôi phục, giải quyết thiệt hại do nạn phá rừng.
Trồng rừng cũng giúp cải thiện đa dạng sinh học, cung cấp nơi ở cho động vật và tăng sự đa dạng các loài, phục hồi các hệ sinh thái bị hư hại. Các lợi ích khác bao gồm nước sạch hơn, đất tốt hơn, các hoạt động tự nhiên như thụ phấn và kiểm soát khí hậu.
Vai trò của trồng rừng trong thị trường tín chỉ carbon
Tín chỉ carbon được tạo ra từ các dự án trồng rừng và tái trồng rừng. Các dự án này giám sát, theo dõi lượng CO2 mà cây mới hấp thụ. Sau khi được xác minh, carbon được cô lập sẽ chuyển thành tín chỉ carbon, có thể được bán trên thị trường carbon. Các tổ chức độc lập xác minh và chứng nhận quy trình này.
Các công ty mua tín chỉ carbon được chứng nhận để bù đắp lượng khí thải nhà kính của họ. Doanh thu từ các khoản tín dụng này hỗ trợ nhiều dự án trồng rừng hơn. Điều này tạo ra chu kỳ tự duy trì, có lợi cho cả môi trường và các nhà phát triển dự án.
Các dự án trồng rừng phù hợp với các mục tiêu khí hậu toàn cầu, chẳng hạn như Thỏa thuận Paris. Các mục tiêu này nhấn mạnh các giải pháp dựa trên thiên nhiên để đạt mức phát thải ròng bằng 0. Bằng cách tăng độ che phủ rừng, các quốc gia có thể nhanh chóng thúc đẩy mục tiêu trung hòa carbon toàn cầu.
Thách thức và cơ hội giảm phát thải CO2 bằng cây xanh
Trồng rừng có nhiều lợi ích, nhưng cũng có những thách thức. Đảm bảo sự tồn tại lâu dài của rừng trồng là rất quan trọng. Cây mất hàng thập kỷ để trưởng thành nên cần được chăm sóc thường xuyên. Việc lựa chọn địa điểm kém, thiếu chăm sóc và biến đổi khí hậu có thể cản trở sự thành công các dự án này.
Đặc biệt, tốc độ trồng rừng và tái trồng rừng hiện không theo kịp tốc độ phá rừng diễn ra rất nhanh chóng. Nguyên nhân là do rừng thường được khai thác để lấy đất canh tác, chăn nuôi và khai thác mỏ. Do đó, số lượng cây trồng không đủ để giảm đáng kể lượng khí thải CO2.
Việc lựa chọn đúng loài cây rất quan trọng. Trồng cây không phải loài bản địa hoặc cây phát triển nhanh có thể gây hại cho hệ sinh thái địa phương, làm giảm đa dạng sinh học. Để có được kết quả tốt nhất về mặt môi trường, dự án trồng rừng nên dùng loài cây bản địa và tuân theo canh tác bền vững.
Để chống lại lượng khí thải CO2 gia tăng, cả trồng rừng và tái trồng rừng đều cần các giải pháp phù hợp, trong đó cần các ưu đãi tài chính hỗ trợ trồng rừng trên diện rộng để cân đối lợi ích kinh tế và môi trường; quan hệ đối tác giữa chính phủ, doanh nghiệp và cộng đồng địa phương giúp mở rộng và duy trì các nỗ lực trồng rừng...
Ai trả tiền cho việc trồng cây?
Tài trợ cho các sáng kiến trồng cây đến từ nhiều nguồn khác nhau, bao gồm các chương trình của chính phủ, đầu tư tư nhân, các tổ chức phi chính phủ và thị trường carbon. Thị trường carbon tự nguyện chứng kiến sự tăng trưởng đáng kể, được thúc đẩy bởi các cam kết của công ty đối với tính bền vững.
Các công ty ngày càng quan tâm các dự án tái trồng rừng để bù đắp lượng khí thải của họ. Ví dụ, đầu năm 2025, Microsoft công bố một thỏa thuận nhằm khôi phục một số khu vực rừng Amazon và Đại Tây Dương của Brazil bằng cách mua 3,5 triệu tín chỉ carbon trong 25 năm từ Re.green, công ty khởi nghiệp của Brazil. Sáng kiến này, được định giá khoảng 200 triệu đô la, là một phần trong chiến lược của Microsoft nhằm trở thành công ty có lượng carbon âm vào năm 2030.
Hướng dẫn để bắt đầu dự án trồng cây lấy tín chỉ carbon
Bắt đầu dự án trồng cây lấy tín chỉ carbon đòi hỏi việc lập kế hoạch cẩn thận, tuân thủ các khuôn khổ pháp lý, xem xét các tác động xã hội và môi trường. Trong đó, bạn hãy chú ý:
● Chọn đúng địa điểm: Cân nhắc về đất, khí hậu, đa dạng sinh học
Chọn đúng địa điểm là chìa khóa cho một dự án trồng cây thành công. Đất phải màu mỡ, thoát nước tốt để hỗ trợ cây phát triển khỏe mạnh. Các yếu tố khí hậu như nhiệt độ, lượng mưa cần phù hợp với nhu cầu của cây. Việc lựa chọn các loài cây bản địa giúp duy trì đa dạng sinh học, giữ cho hệ sinh thái cân bằng và tính kết nối.
● Lựa chọn loài cây để cô lập carbon tối đa
Lựa chọn đúng loài cây rất quan trọng để lưu trữ carbon. Các loài cây phát triển nhanh, như cây dương, cây liễu hấp thụ carbon nhanh chóng, trong khi các loại cây gỗ cứng, như cây sồi, cây phong, lưu trữ carbon lâu hơn. Sự kết hợp đa dạng không chỉ cải thiện sức khỏe của đất mà còn hỗ trợ môi trường sống của động vật hoang dã, giúp hệ sinh thái mạnh mẽ hơn.
● Bảo dưỡng, giám sát dài hạn dự án trồng cây
Duy trì dự án trồng cây thành công cần phải liên tục chăm sóc và giám sát. Các công việc thường xuyên như tưới nước, phủ lớp mùn, cắt tỉa, trừ sâu bệnh giúp cây khỏe mạnh. Theo dõi tỉ lệ sinh trưởng và sống sót của cây giúp đo lường lượng carbon lưu trữ. Kế hoạch giám sát chặt chẽ đảm bảo dự án đạt được mục tiêu và cung cấp dữ liệu đáng tin cậy để xác minh.
Nhìn chung, khả năng cô lập carbon của cây phụ thuộc các yếu tố như loài, tuổi, điều kiện sinh trưởng và vị trí địa lý. Việc định lượng chính xác khả năng này là điều cần thiết để xác định tín chỉ carbon tương ứng.
Chứng nhận cho tín dụng carbon từ cây trồng
● Chứng nhận tín chỉ carbon
Để được chứng nhận tín chỉ carbon cho cây, cần phải có sự công nhận theo các tiêu chuẩn quy định. Tiêu chuẩn carbon đã được xác minh (Verified Carbon Standard - VCS) của Verra là tiêu chuẩn sử dụng phổ biến nhất, cung cấp các khuôn khổ để xác thực và xác minh. VCS của Verra hỗ trợ giảm carbon trong nông nghiệp, lâm nghiệp và sử dụng đất khác, bao gồm:
+ Trồng rừng, tái trồng rừng và tái sinh thảm thực vật (ARR)
+ Quản lý đất nông nghiệp (ALM)
+ Cải thiện quản lý rừng (IFM)
+ Giảm phát thải từ phá rừng và suy thoái rừng (REDD)
+ Tránh việc chuyển đổi đồng cỏ và cây bụi (ACoGS)
+ Phục hồi và bảo tồn đất ngập nước (WRC)
Các tiêu chuẩn tín chỉ carbon quốc tế đáng tin cậy khác bao gồm Tiêu chuẩn vàng; Dự trữ chủ động vì khí hậu và Sổ đăng ký carbon của Hoa Kỳ.
Quy trình chứng nhận bao gồm việc lập tài liệu dự án, xác nhận dự án với một đơn vị kiểm toán và xác minh việc cô lập carbon. Điều này đảm bảo tín chỉ carbon đáng tin cậy và có thể tiếp thị được.
Các dự án phải chứng minh được tính bền vững, có thể đo lường được lượng carbon thu giữ, mang lại lợi ích cho cộng đồng địa phương để đáp ứng các tiêu chuẩn quốc tế. Dự án trồng rừng cũng phải giúp cải thiện đa dạng sinh học. Điều này làm tăng độ tin cậy của dự án và mở ra cánh cửa cho thị trường carbon toàn cầu.
● Vai trò xác minh của bên thứ ba trong các dự án tín chỉ carbon
Xác minh của bên thứ ba đảm bảo dự án tín chỉ carbon đáng tin cậy và minh bạch. Các bên xác minh độc lập kiểm tra xem dự án có đáp ứng các tiêu chuẩn bắt buộc hay không, xác nhận các yêu cầu lưu trữ carbon, đảm bảo các biện pháp bảo vệ xã hội và môi trường được áp dụng.
Quy trình này xây dựng lòng tin với các bên liên quan và người mua, chứng minh rằng tín chỉ carbon phản ánh mức giảm phát thải thực sự.
Khi các công ty và chính phủ hướng tới mục tiêu phát thải ròng bằng 0, nhu cầu về tín dụng carbon sẽ tăng lên. Tín dụng từ cây trồng sẽ có nhu cầu do những lợi ích sinh thái và xã hội bổ sung của chúng. Tuy nhiên, các quy định và sự giám sát chặt chẽ hơn sẽ đòi hỏi các tiêu chuẩn xác minh chuẩn mực hơn.
