Điện mặt trời là nguồn năng lượng sạch vô cùng dồi dào. Châu Phi thường được xem là “lục địa Mặt trời”, nơi chịu ảnh hưởng rất lớn của bức xạ Mặt trời. Đặc biệt là tiềm năng năng lượng khổng lồ ở sa mạc Sahara, sa mạc lớn nhất trên Trái đất.

Nhiều quốc gia có số giờ nắng bình quân trong ngày, hoặc trong năm nhiều nhất thế giới nằm ở lục địa châu Phi. 7 trong số 10 quốc gia có số giờ nắng bình quân nhiều nhất trên Trái đất thuộc về lục địa đen này: Chad, Ai Cập, Kenya, Madagascar, Niger, Nam Phi và Sudan.

Một số dự án năng lượng mặt trời đã mọc lên trong vài năm qua ở các khu vực khác nhau của lục địa đen. Tuy nhiên, mức độ phát triển điện mặt trời trong lĩnh vực năng lượng của châu Phi vẫn còn khiêm tốn.

Trong khi đó, tình trạng thiếu điện vẫn phổ biến trên khắp châu Phi, nhất là ở những vùng nông thôn rộng lớn. Nắng nóng, hạn hán ảnh hưởng đến các đập thủy điện; chi phí nhiên liệu cao khiến việc chạy máy phát điện trở nên đắt đỏ; việc bảo trì cơ sở hạ tầng hệ thống điện hiện có kém và ít đầu tư là một số nguyên nhân dẫn đến tình trạng thiếu điện ở châu Phi.

20 quốc gia sử dụng điện ít nhất thế giới (chỉ số tiếp cận điện năng thấp nhất thế giới tính trên dân số) đều nằm ở châu Phi, bao gồm: Nam Sudan, Chad, Burundi, Malawi, Cộng hòa Trung Phi, Burkina Faso, Niger, Cộng hòa dân chủ Congo, Sierra Leone, Madagascar, Liberia, Mozambique, Guinea-Bissau, Somalia, Tanzania, Rwanda, Benin, Zimbabwe, Uganda, Guinea.

Tại sao các quốc gia ở châu Phi không khai thác năng lượng mặt trời để phát triển các trang trại điện mặt trời?

Vấn đề không đơn giản như thế. Bạn đừng nghĩ nơi nào có nhiều nắng nhất là nơi đó thuận lợi làm điện mặt trời. Hãy nhìn kỹ một số vấn đề sau, chúng ta sẽ suy nghĩ lại vì sao nhiều quốc gia ở châu Phi không tập trung phát triển điện mặt trời.

- Việc lắp đặt các tấm pin mặt trời trên sa mạc mênh mông sẽ làm tăng chi phí lắp đặt. Giá nhân công, chi phí vận chuyển vật tư sẽ cao hơn nhiều so với chi phí tương tự thực hiện ở các khu vực đồng bằng.

- Sự dịch chuyển của cát và cồn cát do những cơn gió quanh năm, đặc biệt là những trận bão cát lớn, đòi hỏi một sự lắp đặt chắc chắn các khung, trụ đỡ. Điều này làm cho đầu tư cơ sở hạ tầng các trang trại điện mặt trời ở sa mạc sẽ tốn kém hơn so với các khu vực khác.

- Các tấm pin mặt trời được sử dụng trên sa mạc phải bền hơn và có khả năng chống chịu cao với điều kiện khí hậu cực đoan của sa mạc. Điều đó làm cho tấm pin mặt trời lắp đặt ở sa mạc có mức giá cao hơn so với các tấm pin mặt trời lắp đặt ở các khu vực có khí hậu ít khắc nghiệt hơn.

- Chi phí cao cho nguồn nhân lực trên vùng đất sa mạc. Để giám sát và bảo trì các tấm pin mặt trời ở sa mạc, những chuyên gia, công nhân phải thường xuyên túc trực ở trang trại. Phương tiện đi lại và ăn ở của họ sẽ làm tăng thêm chi phí hoạt động của trang trại.

- Vận hành một trang trại điện mặt trời giữa sa mạc không phải là một công việc dễ dàng cho công việc bảo trì. Nó không đơn giản như việc bảo trì các tấm pin mặt trời ở các thành phố hay khu vực đồng bằng.

- Môi trường nắng và gió rất khắc nghiệt của sa mạc sẽ ảnh hưởng đến hiệu quả của tấm pin mặt trời. Bụi và cát tích tụ liên tục trên các tấm pin mặt trời khiến hiệu quả hoạt động của các tấm pin giảm đi.

- Vận chuyển điện trên một quãng đường dài rất tốn kém. Để truyền tải được nguồn điện từ các trang trại điện mặt trời nằm ở sa mạc mênh mông đến khu vực tiêu thụ, cần có đường dây điện khá dài. Việc vận chuyển điện trên một quãng đường dài không chỉ tốn kém về xây dựng đường dây truyền tải mà còn có thể chịu tổn thất điện năng khá lớn.

- Một vấn đề rất quan trọng trong việc xây dựng trang trại điện mặt trời ở sa mạc là nó có thể làm thay đổi khí hậu ở địa phương. Những tấm pin mặt trời hấp thụ bức xạ mặt trời chuyển hóa thành dòng điện và có một tỉ lệ phản xạ nhiệt quay trở lại vào không khí. Nhiệt này phản xạ trở lại không khí, có ảnh hưởng nhất định đến khí hậu địa phương. Việc lắp đặt các tấm pin mặt trời trên sa mạc sẽ giống như cách lát bê tông và nhựa đường. Nó sẽ gây ra gia tăng nhiệt độ trung bình tại địa phương. Sự gia tăng nhiệt độ này có tính lan tỏa. Khí hậu địa phương thay đổi cũng ảnh hưởng đến khí hậu toàn cầu.

Năng lượng mặt trời được sử dụng như một cách thức để đối phó với biến đổi khí hậu. Nhưng phát triển rộng rãi các trang trại điện mặt trời ở các sa mạc lại có thể gây tác dụng ngược, tác động tiêu cực đến khí hậu địa phương.